Achtergrond/ Geef taal een kans

‘Kansrijk van Start’ zag in Heerlen in 2018 het levenslicht. Dit regionale programma was één van de voorlopers op de landelijke aanpak ‘Kansrijke Start’, en wordt als voorbeeld gezien voor regionale samenwerking op dit gebied. Het project focust op de eerste duizend dagen van een kind: van min negen maanden tot ongeveer twee jaar. Deze fase is namelijk cruciaal voor de ontwikkeling; risicofactoren zoals stress, slechte voeding of roken zorgen in deze fase voor een flinke achterstand. En dat heeft grote gevolgen voor de rest van het leven van een kind.

Rianne Bronsveld is Projectleider ‘Kansrijk van Start’ vanuit de Gemeente Heerlen. Ze licht toe hoe het project tot stand kwam. “In 2015 bleek uit onderzoek dat kinderen in Heerlen op gezondheidsvlak een achterstand hadden ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Er waren bijvoorbeeld relatief veel vroeggeboortes en baby’s met een te laag geboortegewicht. Reden om de gezondheid en kansengelijkheid van kinderen hoog op de politieke agenda te zetten en een actieprogramma op te richten. In onze aanpak ligt de focus dan ook op jonge (aanstaande) ouders, die zich vaak zelf niet bewust zijn van de oorzaken achter bepaalde achterstanden. Hoe kunnen we hen in die eerste 1000 cruciale dagen ondersteunen zodat zij hun kinderen gezond en kansrijk op kunnen laten groeien”

Plaatjes aanwijzen

Anno nu, vier jaar later, is er een breed aanbod. In de vorm van vijf over Heerlen verspreide Sjpruutcafés, het ‘Ooievaarsmoedersproject’, ‘Vraag het aan Sjpruut’ spreekuren, ‘Sjrpuut Sjop’ en andere projecten. De Sjpruut, Heerlens voor ‘kind’, staat centraal. De initiatieven in deze hoek komen deels vanuit de bieb. Want iets wat cruciaal is in die eerste duizend dagen, is taalontwikkeling. “Een kind gaat pas met vier jaar naar school, maar de jaren daarvoor zijn erg belangrijk voor de communicatieve vaardigheden. Wanneer er bijvoorbeeld niet of amper wordt voorgelezen, en dat kan ook ‘gewoon’ plaatjes aanwijzen zijn, dan leidt dat ook tot een achterstand bij het kind. Het is vaak geen onwil, maar een gebrek aan kennis en informatie vanuit de ouders. Dat is waar wij bij ondersteunen: we sturen positief bij en gaan preventief te werk samen met de ouder”, aldus Rianne.

‘It takes a village’

Maar preventief te werk gaan heeft zijn uitdagingen, want hoe bereik je deze ouders die zich niet bewust zijn van het belang van taalontwikkeling? De gemeente sloeg de handen ineen met partners op sociaal en medisch vlak. It takes a village, inderdaad, of in ieder geval een uitgebreid netwerk. Hulpverleners die signaleren dat ouders op communicatiegebied wel eens ondersteuning kunnen gebruiken, kunnen hen doorverwijzen naar de gemeente of naar de bieb. “Mensen weten in de regel zelf niet dat het ook anders kan, en dat er laagdrempelige begeleiding beschikbaar is. Aan die bewustwording wordt hard gewerkt.”

Een goede samenwerking met diverse organisaties en disciplines vanuit het medische en sociale domein is essentieel binnen Kansrijk van start. Samen staan we aan de lat voor een gezond opgroei en opvoed klimaat in Heerlen. Daarvoor is het belangrijk dat we kennis delen en elkaar weten te vinden als er signalen zijn dat ouders ondersteuning kunnen gebruiken.

SCHUNCK speelt als bibliotheek een belangrijke rol in het verhaal. Want ook taalvaardigheid mag niet onderschat worden bij de kansen die iemand krijgt in het leven. Miriam Jennekes is projectleider ‘Kansrijk van Start’ binnen SCHUNCK. “We zetten steeds meer in op de eerste jaren van het kind, en de fase die daaraan voorafgaat: zwangerschap. We hebben een ‘Sjpruutkast’ in elke vestiging met daarin informatieve boeken rondom de eerste duizend dagen. Dat gaat dan om gezondheid, voeding en zwangerschap. Daarnaast is er veel foldermateriaal beschikbaar van onze ketenpartners, zoals de GGD en kraamzorg. Alle informatie – inclusief boeken – is kosteloos te verkrijgen voor de ouders . We willen het toegankelijk houden voor iedereen. De boeken mogen tot 6 weken worden geleend op een jeugdpas, en zo’n abonnement-tot-18-jaar is gratis.”

Laagdrempelig biebbezoek

Vanuit de bieb is er ook ‘Vraag het aan Sjpruut’: in dit wekelijkse informatie-uurtje wordt aandacht besteed aan het thema taal, veelal met muziek en voorlezen. “Laagdrempeligheid is hierbij voor ons het allerbelangrijkst. Iedereen kan langskomen en geen vraag is te gek. We sluiten vanuit de bieb ook aan bij de ‘Sjpruutcafés’, waar ouders kunnen binnenlopen om elkaar te ontmoeten en te praten over wat hen bezighoudt. Onze aanwezigheid schept vertrouwen bij mensen voor wie de bieb onbekend terrein is, het maakt de drempel voor een bezoekje weer wat lager.”

Vorig jaar is SCHUNCK gestart met Gezinsgericht werken, iets wat hier naadloos bij aansluit. In deze aanpak wordt er ook preventief gewerkt. Dat wil zeggen dat het doel is om problemen, zoals laaggeletterdheid, vóór te zijn in plaats van ze achteraf oplossen. En dat gebeurt door taal- en leesbevordering. Lezen dus. “In de gezinsgerichte aanpak wordt het gezin in zijn geheel bekeken, en niet de ouder en het kind apart. Door ouders te laten participeren raken ze meer betrokken bij de communicatie binnen het gezin en werk je aan een oplossing voor de lange termijn”, vertelt Yvette Harmes, projectleider Gezinsgericht werken bij SCHUNCK. “Het stimuleren van een taalrijke omgeving - onder andere door voor te lezen - moet vanzelfsprekend worden binnen het gezin, alleen dan wordt het een ritueel. We werken er hard aan om niet alleen de betreffende gezinnen, maar ook de hele keten daaromheen bewust te maken van het belang van taal. Want ook hier geldt dat er een grote rol is weggelegd voor het signaleren vanuit de maatschappij en zorg. Wij kunnen mensen goed helpen, maar ze moeten ons wel weten te vinden. Gelukkig gaat dat steeds beter.”