De bibliotheek in 2025: modern, maatschappelijk en vooral onmisbaar

Als Sandra Uijlenbroek, manager van SCHUNCK Bibliotheek, gedurende de dag van en naar haar werkplek bovenin het Glaspaleis loopt, ervaart ze geregeld een geluksmomentje. Want wie net als Sandra vaker door het vijf verdiepingen tellende gebouw loopt, komt op bijna elke etage wel een variëteit aan gasten en bezoekers van de bieb tegen. “Ik loop dan door het trappenhuis en zie links studerende, en soms flirtende, jongeren. Dan weer rechts vaders met kinderen, die samen een boek lezen. Een verdieping lager een diverse groep mensen die bezig is met een taalcursus, verderop een groep schoolkinderen en ergens anders weer ouderen die hulp nodig hebben bij hun smartphone of andere online diensten. En dat is gewoon een gemiddelde dag. Dat vind ik meteen zo mooi aan de bieb. We hebben echt een verbindende functie”, vertelt Sandra.

Nieuwe vestiging Heerlerbaan
Nu het eind van het jaar nadert, is het een mooi moment voor reflectie. Er gebeurt nogal wat in een jaar bij de bieb. Het eerste wat Sandra te binnen schiet is, “natuurlijk”, de verhuizing naar de nieuwe vestiging op Heerlerbaan. “We zijn in september officieel verhuisd en ingetrokken in de BMV (Brede Maatschappelijke Voorziening, red.) in Heerlerbaan, en al onze verwachtingen zijn meer dan waargemaakt. Het voelt als je binnenkomt meteen fijn en huiselijk aan, mede dankzij de nieuwe en warme inrichting. En dat is natuurlijk waar we voor gaan. Deze vestiging was er bijna niet gekomen wegens een gebrek aan middelen. Maar dankzij een subsidie van de rijksoverheid is het helemaal goed gekomen. We zien sinds de opening meteen al een flinke stijging in het aantal bezoekers, uitleningen en nieuwe leden op deze vestiging, dus het enthousiasme wordt breed gedragen.”

Abonnementen vereenvoudigd
Een andere mijlpaal van dit jaar is de wijziging in de abonnementenstructuur, vertelt Sandra. “Dat is meteen een heel grote verandering, die alle leden betreft. Dus dat had ook wel even wat voeten in aarde. Tot voor kort hadden we drie abonnementsvormen met elk zijn eigen voorwaarden, regels en uitzonderingen. Plús extra abonnementsvormen voor jongeren en ouderen. Ingewikkeld, dus we besloten dat het tijd was voor versimpeling. Nu zijn we overgestapt naar één abonnementsvorm. Heel makkelijk. Het leengeld is afgeschaft, net als de boetes. Een grote verandering dus, die over het algemeen met veel positieve geluiden is ontvangen.”

Een mooie aanvulling op het goede nieuws van vorig jaar, dat 65+ers uit Heerlen een biebabonnement van de gemeente cadeau krijgen. “Sinds die aankondiging is ons ledenaantal meer dan verviervoudigd binnen de doelgroep. Een groot succes dus, we zien veel nieuwe mensen in de bieb. En dat was natuurlijk precies de bedoeling”, zegt Sandra.

Taal thuisgebracht
De bieb krijgt steeds meer een maatschappelijke en educatieve rol. Een goed voorbeeld daarvan is het project ‘Gezinsgericht werken’, dat sinds 2021 een speerpunt is binnen de bibliotheek Heerlen. Sandra: “Daarvoor zijn we op steeds meer plekken buiten de fysieke bibliotheek te vinden. Ofwel bij partnerorganisaties in de stad, ofwel bij mensen thuis. Het aantal gezinsconsulenten taal is verdubbeld sinds kort, dankzij een samenwerking met het Nationaal Programma Heerlen Noord. Ook is onze werkwijze rondom dit project door Movisie als veelbelovende werkwijze bestempeld. Dat zijn mooie opstekers voor ons.”

Deze positieve ontwikkelingen krijgen volgend jaar nog meer aandacht, wanneer een documentaire over het project Gezinsgericht Werken wordt uitgebracht. Sandra kijkt ernaar uit: “Het wordt een mooie terugblik. Daarnaast loopt er een onderzoek van de Open Universiteit naar het effect van intensieve taalbegeleiding bij gezinnen thuis. Die resultaten verwachten we in het voorjaar.”

Vrijwilligers maken het verschil
Vrijwilligers spelen een belangrijke rol bij de uitbreiding van de maatschappelijke functie van de bibliotheek. Van gastheer of -vrouw tot begeleiders in het Taalcafé, en vrijwilligers die buiten de bieb actief zijn, zoals bij de VoorleesExpress of Gezinsgericht Werken, waarbij taalondersteuning thuis wordt aangeboden. Op dit moment telt de bibliotheek zo’n 150 vrijwilligers. Sandra voegt er met een glimlach aan toe: “Sinds kort ben ik zelf ook een van hen. Ik werk nu bij een gezin thuis aan taal. In mijn dagelijkse werk sta ik verder af van de praktijk, en dat voelde niet goed. Daarom heb ik besloten dit zelf te ervaren.”

Digitale vaardigheden op maat
Ook op het gebied van digitale vaardigheden zet de bibliotheek stappen. Waar eerder alleen het landelijke programma Klik & Tik werd aangeboden, is dit aangevuld met de computercursus Digistart. “We merkten dat de vaste lessen niet altijd aansloten op de behoeften van onze deelnemers,” legt Sandra uit. “Sommigen beginnen echt bij de basis, zoals het gebruik van een muis en toetsenbord, terwijl anderen juist meer willen weten over apps. Met Digistart kunnen we maatwerk leveren.” De eerste reeks van tien weken is inmiddels afgerond en succesvol ontvangen. Daarnaast is er het wekelijkse Digicafé, waar mensen vrijblijvend binnen kunnen lopen met specifieke digitale vragen. “Dit past perfect bij onze rol als bieb: iedereen op weg helpen, precies waar dat nodig is.”

Blik op de toekomst
Vanaf 1 januari worden de nieuwe abonnementsvormen geïntroduceerd, een verandering waar veel naar wordt uitgekeken. Daarnaast blijft de bibliotheek volgend jaar inzetten op het uitbreiden van hulp bij digitale basisvaardigheden, een gebied waar de vraag onverminderd groot is. Sandra licht toe: “Hierin zie je echt hoe onze rol verandert. We werken aan een toekomstvisie om nog beter in te spelen op deze behoefte.”

De bibliotheek krijgt ook steeds meer verzoeken vanuit andere organisaties. Zo klopte het Zuyderland ziekenhuis aan met een vraag over ondersteuning bij het gebruik van elektronische patiëntendossiers en andere digitale zorgdiensten. “Een uitdagend vraagstuk,” zegt Sandra. “Komend jaar onderzoeken we hoe wij hierin kunnen bijdragen vanuit onze opdracht om bij te dragen aan ‘digitale inclusie’, binnen de gestelde budgetten vanuit de gemeente. We kunnen niet álles oplossen, maar als het binnen onze mogelijkheden ligt, doen we het graag.”

Kleine momenten, grote impact
Gevraagd naar persoonlijke hoogtepunten moet Sandra meteen denken aan de mevrouw die na haar bezoek aan het Informatiepunt Digitale Overheid de moeite nam om de bieb te bedanken via een e-mail. “Ze schreef dat ze de tv-reclames hierover had gezien en tot haar verbazing klopte het echt: ze was geweldig geholpen en er werd uitgebreid de tijd voor haar genomen. Dat is toch leuk? Zulke reacties maken me ontzettend blij. Daar doen we het voor.”