Feminisme en de rol van vrouwelijke auteurs bij SCHUNCK

Op 8 maart was het internationale vrouwendag. Een belangrijke dag waarop er aandacht wordt gevraagd voor de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Want hoewel het vaak lijkt alsof we allemaal gelijk zijn, is niets minder waar. In beloning, gezondheidszorg, media en politiek zijn de verschillen nog altijd groot.

SCHUNCK en feminisme
Janna Navis, coördinator van de collectie SCHUNCK, vertelt waarom het voor een multidisciplinaire instelling als SCHUNCK belangrijk is om hier aandacht aan te besteden. “SCHUNCK bibliotheek heeft een breed programma, dat verder gaat dan lezen. Zo staan thema’s als democratie, digitale participatie en mediawijsheid als hoofdlijnen benoemd voor de komende jaren. Feminisme sijpelt hier op vele manieren doorheen”, vertelt Janna. “Voor onze collectie zijn we continu bezig met de vraag: sluiten we goed aan op de actualiteit? Het feminisme staat op de agenda bij onze lezers, zij moeten de boeken die hierbij aansluiten ook kunnen terugvinden bij SCHUNCK. Met een themamaand als dit willen we het onderwerp en ons passende aanbod hierbij, extra onder de aandacht brengen. Door er veel over te lezen krijgt de term feminisme steeds meer invulling, en kun je het meer en meer toepassen op wie je bent. Zowel met behulp van informatieve boeken als romans.”

De informatieve boeken rondom het thema dragen bij aan de bewustwording, terwijl de romans dat doen voor herkenning, het neerzetten van rolmodellen en het ‘normaal’ gaan vinden van bepaalde zaken. “‘Prachtige wereld, waar ben je?’ van Sally Rooney, is zo’n roman. Persoonlijk vind ik het fijn om het feminisme te ‘voelen’ in een boek, zonder dat het een expliciet thema is. Juli Zeh is hier ook sterk in. Haar werk gaat niet per se over feminisme, maar het is aan alle kanten duidelijk dat het feministische romans zijn”, vertelt Janna. Met haar ruim twintig jaar ervaring in de boekenwereld, valt het haar op dat de vrouwelijke auteurs aan een inhaalslag bezig zijn. “Of er zijn meer vrouwelijke schrijvers opgestaan, of ze worden nu meer gepubliceerd. Hoe het ook zij, ze zijn anno nu merkbaar beter vertegenwoordigd.”

Schrijven als noodzaak
Een zo’n auteur is Suzanna Jansen, onder andere bekend van ‘Het Pauperparadijs’ en van haar meest recente boek ‘De Omwenteling of de eeuw van de vrouw’. In dit laatste boek beschrijft ze de rol van de vrouw in de afgelopen honderd jaar, aan de hand van een persoonlijk familieverhaal, en ‘flashbacks’ naar vroegere tijden. De roman valt in de categorie literiare non-fictie, maar dit soort termen kunnen Suzanna niet veel schelen. Het is een fijn boek om te lezen, dat toevallig ook nog klopt.

Voor de schrijfster was het besef dat mensen van pakweg onder de veertig zich amper realiseren hoe kort het maar geleden is dat we de rechten die we nu als vrouw hebben, hebben verworven, dé reden om ‘De Omwenteling’ te schrijven. “Ik wilde de afgelopen eeuw laten zien vanuit het perspectief van vrouwen. Er heeft in honderd jaar een revolutie plaatsgevonden in de verhouding tussen vrouwen en mannen. Ik vond het belangrijk om die te laten zien."

Positie van de vrouw
Tijdens haar onderzoek voor het boek ging ze de jaren van 1922 tot 2022 jaar voor jaar na, en kwam ze schokkende details onder ogen. En nu, na deze honderd jaar van vooruitgang, staat de positie van de vrouw weer onder druk. “Officieel zijn we allemaal van mening dat alles mogelijk is voor vrouwen, maar we zien steeds meer vrouwen teruggeduwd worden in hun oorspronkelijke rol. Kijk maar wat er gebeurt rondom de abortuswetten in Europa en de VS, of naar de reactie op vrouwen in de politiek”, vertelt Suzanna. “Wie haar kop boven het maaiveld uitsteekt wordt genadeloos afgestraft op social media. Het is op dit moment de belangrijkste reden voor vrouwen en meisjes om niet de politiek in te gaan, terwijl ze wel vol idealen zitten. Dat maakt ook dat vrouwen sneller de politiek verlaten. Hierdoor stagneert de emancipatie.”

Dit is gevaarlijk voor ons allemaal, wil Suzanna nogmaals benadrukken. Niet alleen in Nederland, maar in heel de wereld. “We hebben pas sinds vorig jaar evenveel vrouwen als mannen in de regering. Dat geeft maar aan hoe vers deze vooruitgang pas is. In parlement, provincies en gemeenten zijn we nog niet zover. Daarom is het des te belangrijker dat we het hierover blijven hebben. Een gelijke positie krijgen vrouwen niet vanzelf.”

De rol van literatuur
Dat aandacht vragen doet Suzanna met haar pen. “Ik kan alleen een boek schrijven als ik een innerlijke noodzaak voel. En ik kies daarvoor vaak maatschappelijke thema’s. Met literaire middelen kun je onderwerpen genuanceerd onderzoeken. Als schrijfster kies ik geen standpunt, ik schrijf geen activistische boeken. Ik vertel alleen wat er is gebeurd, als verhaal. Dat is mijn manier om onderwerpen aan te kaarten. Daar kunnen lezers vervolgens mee doen wat ze willen.”

Ze wijst op onderzoek waaruit blijkt dat vrouwen in veel verhalen – in de literatuur en in film – veel minder vaak een serieuze, autonome rol hebben. “Zij zijn nog vaak ‘de vrouw van’, of ze staan op een andere manier in relatie tot een mannelijk personage. Er bestaat sinds kort een platform waarop onderzoeken op dit vlak worden geplaatst, zodat we weten wat hierover bekend is”, aldus Suzanna. “Er is ook een opmerkelijk verschijnsel dat vrouwelijke auteurs sneller worden vergeten. Boeken die in het verleden succesvol waren, verdwijnen weer uit beeld als ze door vrouwen geschreven zijn. Schrijverscollectief Fixdit.nu voert actie voor meer boeken van vrouwen in de literaire canon.’’

Momenteel werkt Suzanna aan de nieuwe podcast “De eeuw van de vrouw”. Samen met podcastmaker Rachel van de Pol bouwt ze voort op haar boek door te kijken hoe deze geschiedenis de positie van vrouwen in onze tijd beïnvloedt. Ze hoopt dat ook mensen die niet veel lezen begrijpen waar we vandaan komen, en hoe fragiel de rol van vrouwen nog steeds is.